نقش فضای مجازی چون فسبوک بر روان و روابط اجتماعی انسان

غلام سخی خرمی:

بترسیم از روزی که موس، کیبورد، صفحه مانیتور و پرینت اسکرین های گرفته شده علیه ما شهادت دهند، از آنجایی که مهم‌ترین شاخص توسعه فرهنگی جوامع بشری، میزان استفاده بهینه مردم از فضای مجازی است. ما امروزه در این زمینه با فضای جدیدی روبه‌رو هستیم و اگر بخواهیم از نگاه آینده پژوهی به بررسی و کنکاش این فضای مجازی بپردازیم باید بگوییم که این حوزه (فضای مجازی) آینده جهان را بدون شک رقم خواهد زد.
گروه جامعه-فیس بوک این روز‌ها تبدیل به یکی از اصلی‌ترین شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده مردم شده است. اگر سال‌ها پیش چت روم‌های یاهو برای قشر جوان جذابیت داشت این روز‌ها فیس بوک توانسته است از پایین‌ترین سنین تا بالا‌ترین سنین را به خود جذب کرده و به بیان دیگر در همه رده‌های سنی طرفدار داشته باشد. طرفدارانی که به گفته مسئولان این روز‌ها به شدت در حال افزایش است و به طرف اولین‌ها در سطح جهان پیش می‌رود.
شاید باورش سخت باشد اما این روزها فیس بوک به بخش مهمی از زندگی مردم دنیا تبدیل شده است. سایتی که بدون شک یک میلیارد نفر از افراد کره خاکی از آن استفاده می کنند که در این میان بیش از ۴۸۳ میلیون آنها به صورت روزانه و آخرین آماری که از سایت فیس‌بوک منتشر شده است نشان می‌دهد که در حال حاضر ۹۰۱ میلیون کاربر فعال ماهانه دارد، که نسبت به زمان مشابه خود در سال گذشته، ۳۳ درصد رشد داشته است از این شبکه اجتماعی استفاده می کنند.
برای بسیاری از مردم سرزدن به فیس بوک به بخشی از عادت های روزانه همچون خوردن، خوابیدن و… تبدیل شده است. سایت دیجیتال ترندز مطلبی به چاپ رسانده که نشان می دهد فیس بوک در کنار ارتباطاتی که می سازد، سبب بروز مشکلات عمده ای هم می شود. این مطلب که در اصل براساس چندین و چند تحقیق علمی تهیه شده است، نشان می دهد کاربران شبکه های اجتماعی باید در استفاده از این سایت ها بیش از پیش محتاط باشند پیشرفت چشم گیری تکنالوژی و فضای مجازی چون فسبوک به علاوه ی که جهان را در نوک انگشتان مان قرارداده است مضررات خاص خودرا همچنان دارا میباشد که به مضررات جهان تکنالوژی در مقاله ی قبلی ام تحت عنوان حریم ما در حال نابود شدن است در روزنامه ی هشت صبح همچنان به بحث گرفته شده بود.
کمبود اعتماد به نفس : شاید عجیب باشد اما تماشای عکس های شخصی در فیس بوک نه تنها باعث بالارفتن اعتماد به نفس نمی شود بلکه مشکلات بزرگی همچون سوءهاضمه را به وجود می آورد. طبق پیمایش یکی از موسسات غذایی آمریکا که از ۶۰۰ کاربر این شبکه اجتماعی گرفته شده بود، بیشتر این کاربران که سنی مابین ۱۶ تا ۴۰ سال داشتند بعد از استفاده از فیس بوک دچار بدبینی نسبت به قد و وزن خود شده بودند. هرچند بانوان در این موارد بسیار حساس تر هستند اما طبق این پیمایش، بیش از ۴۰ درصد آقایان نسبت به عکس های خود واکنش منفی داشته اند. از آن جالب تر اینکه ۳۲ درصد از مقایسه عکس های خود با دیگران ابراز نارضایتی کرده بودند!

فیس بوک عامل یک پنجم طلاق ها : شاید باورش برایمان سخت باشد، اما این موضوع واقعیت دارد که شبکه اجتماعی فیس بوک عامل یک پنجم طلاق هاست. این امر را نتایج پژوهشی در آمریکا نشان می دهد که استفاده از فسبوک آمار طلاق را بالا برده و محبت را میان زوجین تا حدی قابل ملاحظه ی کم کرده است.
فضای مجازی، رنج واقعی : علت تاسیس شبکه های اجتماعی برقراری ارتباط راحت با دوستان و آشنایان است اما پژوهش های به عمل آمده نشان می دهد پست ها و نظرات آشنایان سبب می شود افراد احساس بدی در مورد زندگی خود پیدا کنند. به طور مثال نظرات و پست های خوشحال کننده دوستان در فیس بوک موجب ناراحتی دیگران می شود زیرا آنها با خود فکر می کنند که از داشتن یک زندگی شاد و مفرح محروم هستند. جالب اینجاست که آمار نشان می دهد اکثریت افراد باوجود مشکلات روزمره ترجیح می دهند تنها پست های خوشحال کننده را در فیس بوک منتشر کنند.
رفتار خطرناک : افسرده شدن تنها ضرر بزرگ فیس بوک نیست بلکه این شبکه اجتماعی می تواند موجب اختلالات روانی در نوجوانان و جوانان شود. طبق تحقیقات که دکتر لری روسن استاد روانشناسی  در دانشگاه کالیفرنیا در مورد شبکه های اجتماعی انجام داده گفته است نوجوانان و جوانانی که با فیس بوک کار می کنند بیش از بقیه در معرض بروز اختلالات روانی همچون هیجان زیاد، پارانویا، رفتار پرخاشگرانه و جامعه ستیزی قرار دارند.
کاهش دلهره یا افزایش آن: بسیاری فکر می کنند نوشتن «تولدت مبارک» در پروفایل دوستان، بسیار راحت تر از رفتن به مراسم تولد یا فرستادن کارت به شمار می آید اما اگر فکر می کنید فیس بوک بدین وسیله زندگی شما را راحت کرده، بهتر است کمی در تفکرات خود تجدیدنظر کنید. دکتر کتی چالز، استاد دانشگاه ادینبورگ سال گذشته در بررسی های خود متوجه شد ارتباط در شبکه های اجتماعی ازجمله فیس بوک سبب بروز استرس در افراد می شود.
دکتر چالز در این تحقیقات که بین ۲۰۰ نفر برگزار شده بود دریافت که در بعضی مواقع ارتباطات مجازی موجب بروز استرس شدید می شود. حتی ۱۲ درصد از افراد شرکت کننده اعلام کردند به سبب استفاده از فیس بوک دچار مشکلات شدید دلهره شدند.
اعتیاد خطرناک : نخست تصویری که با شنیدن کلمه اعتیاد در ذهن ما نقش می بندد دیدن فردی است که مشغول استعمال مواد مخدر است اما با رواج یافتن انترنت نوعی اعتیاد مجازی هم به وجود آمد که در نوع خود بسیار خطرناک است.
طبق نظرسنجی که بین ۲۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه شیکاگو به عمل آمده ترک فیس بوک حتی از ترک کردن سیگار و مشروبات الکلی هم سخت تر است. علاوه بر دانشگاه شیکاگو، موسسه ی Internet Time Machine طی تحقیقاتی جداگانه به نتایج مشابهه ای دست پیدا کرده است. بدیهی است که با استفاده بیشتر از فیس بوک، از کیفیت روابط اجتماعی واقعی و همچنین میزان تمرکز روی فعالیت های ذهنی، نداشتن خلاقیت، حواس پرتی، دوستی های سطحی و گوشه گیری از جمله علائم معتادان به فیس بوک هستند. یک شرکت تولید برگر در ژانویه ۲۰۰۹ اعلام کرد که هر کس ۱۰ نفر از دوستان خود در فیس بوک را حذف کند، از طرف این شرکت یک ساندویچ برگر رایگان جایزه می گیرد. جالب است بدانید که بسیاری از مردم با شنیدن این خبر با کمال میل ۱۰ نفر از دوستانشان را حذف کردند، چون به باور آنها دوستی ارزشمند تر است، اما برگر رایگان از آن هم ارزشمندتر!

با توجه به اظهار نظرات کارشناسان آمریکایی و نیز حتی مقامات سازمان جاسوسی آمریکا سیا(CIA)، بدون ‌شک زوکربرگ موسس و بنیان گذار فیس بوک آلت دست سازمان‌های جاسوسی آمریکا قرار گرفته است تا به کمک وی آنها بتوانند دست به ایجاد نرم‌افزاری برای جمع‌آوری اطلاعات کاملاً شخصی و خصوصی افراد بزنند.

ویکی‌لیکس جولین اخیراً در مصاحبه‌ای، فیس‌بوک را بزرگ‌ترین ماشین جاسوسی‌ای که تا کنون اختراع شده است نامید. شبکه خبری فکت زون نیز به نقل از گزارش وزارت امنیت میهن آمریکا بیان می‌دارد که فیس‌بوک تقریباً جایگزین تمامی برنامه‌های جمع‌آوری اطلاعات سیا از زمان راه‌اندازی آن در سال ۲۰۰۴ شده است.

کریستوفر استارتینسکی معاون رییس سیا در این مورد گفته است :برای سیا فیس‌بوک کاملاً رویایی بود که به حقیقت پیوست؛ چرا که در آن کاربران نگرش‌های مذهبی، سیاسی، شماره تماس، آدرس، اطلاعات شخصی، صدها تصویر از خود، نام دوستان، و حتی جزئیات لحظه به لحظه اقدامات خود را قرار می‌دهند.

خود مارک زوکربرگ در مورد فیس‌بوک این چنین گفته است: فیس‌بوک تنها و قدرتمندترین ابزار کنترل جمعیت است که تا کنون اختراع شده است. به عقیده تحلیل‌گران آمریکایی، ابزار و امکانات موجود در فیس‌بوک و فعالیت‌های این شبکه اجتماعی در سطح جهانی سبب می‌شود تا سیا در هزینه‌های خود بتواند صرفه‌جویی کند. حتی تقویم و گاه‌نامه موجود در فیس‌بوک که کاربران با استفاده از آن به ثبت کارهای آتی خود می‌پردازند به سیا کمک می‌کند تا بداند که افراد قصد دارند در چه مکانی و در چه زمانی دست به انجام چه کارهایی بزنند. همچنین از آنجا که میلیاردها عکس شخصی در این شبکه اجتماعی وجود دارد، اخیراً در آوریل سال ۲۰۱۱ فیس‌بوک بدون اطلاع‌رسانی به کاربران خود، ویژگی جدیدی را راه‌اندازی کرده است، یعنی فناوری و نرم‌افزار شناسایی و تشخیص چهره افراد.

طبق مقرراتی که حین ثبت نام در فیس بوک می پذیریم، فیس بوک مالک تمامی اطلاعاتی است که در اختیار آن می گذاریم البته که هیچ کدام از ما حوصله خواندن ۲۰-۳۰ صفحه شرایط استفاده از فیس بوک یا هر نرم افزار دیگر را نداریم با زدن دکمهI Agree  از آن رد می شویم و از این رو می تواند هرگونه که صلاح می بیند، از آنها استفاده کند. برای مثال فیس بوک می تواند اطلاعات ما را به سازمان های مختلف بفروشد، عکس های ما را منتشر کند یا ایده های تجاری مانرا استفاده کند. و این کار از نظر قانونی هیچ منعی ندارد، این امر ممکن است هم اکنون برای ما بی اهمیت جلوه کند، ولی ارزش این اطلاعات را در بیست سال آینده در نظر بگیریم: زمانی که موقعیتی مهم از نظر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی خواهم داشت و یک جمله یا عکس از ما در جوانی می تواند اعتبار ما را از بین ببرد. یا به زمانی فکر کنیم که در یک معامله سیاسی، که معمولا مردم در آن ضرر می بینند، اکاونت هایکاربران مخالف یک دولت به آن دولت فروخته شود

نتیجه گیری: باوجود این همه تهدیدات در دنیای مجازی، عقل سلیم حکم می کند عاقلانه در این راه قدم برداریم. صرف داشتن تنظیمات پرایوسی، دنیای مجازی را امن تلقی نکنیم و از اشتراک گذاری مطالبی که ممکن است در آینده بر علیه ما استفاده شوند بر حضر باشیم، تاباشد خود علیه خود عریضه نکنیم چون درجهان تکنالوژی همه چیز مصوون نیست، یک اشتباه کوچک سونوشت مارا به سیاه چال می کشاند.